Trong bối cảnh nhu cầu thủy sản ngày càng tăng, cá rô phi nổi lên như một loài cá giàu dinh dưỡng, dễ nuôi, nhanh lớn và có thị trường tiêu thụ ổn định. Đặc biệt, việc áp dụng kỹ thuật nuôi cá rô phi đơn tính đực đang được nhiều nông hộ và trang trại thủy sản tại Việt Nam lựa chọn vì giúp cá tăng trưởng nhanh, đồng đều về kích cỡ và rút ngắn thời gian nuôi. Đây được xem là giải pháp mang lại hiệu quả kinh tế cao và bền vững cho người nuôi.

1) Chuẩn bị & thiết kế ao/bể

• Ao đất/bạt 500–2.000 m², bờ chắc, đáy dốc 2–3%, có cống cấp–thoát riêng, lưới chắn địch hại.

• Nước: trong, không nhiễm phèn/mặn; pH 6.5–8.5, DO ≥ 5 mg/L, NH₃/NH₄⁺ thấp, nhiệt độ tối ưu 25–29 °C. e-fas.orgopenprairie.sdstate.edu

• Cải tạo: tháo cạn, dọn bùn, bón vôi CaCO₃ 7–10 kg/100 m² (tuỳ pH), phơi đáy 5–7 ngày, cấp nước lọc qua lưới.

2) Con giống & tạo đàn đơn tính

• Ưu tiên giống cải tiến nhanh lớn (VD: GIFT), cơ sở có chứng nhận, cá bột khoẻ, đồng cỡ, không dị hình. Hình 1 (hapas) minh hoạ khu cá bố mẹ sinh sản để lấy trứng/ấu trùng.

• Chuyển giới tính (sex reversal) bằng thức ăn trộn 17α-methyltestosterone (MT) là kỹ thuật thương mại phổ biến, đạt tỷ lệ đực cao, giúp đồng đều cỡ và tăng trưởng tốt. Liều khuyến nghị thực tế 40–60 mg MT/kg thức ăn trong 21–30 ngày đầu (khi cá vừa bơi chủ động), cho ăn nhiều bữa nhỏ/ngày trong hapa/khay ương (Hình 2). Nuôi Trồng Thủy Sản Nước NgọtScienceDirectNFTC BfarPMC

  Ghi chú an toàn & pháp lý: chỉ dùng hormone theo quy định địa phương, đeo bảo hộ khi trộn/cho ăn; tồn dư không phát hiện sau ≥60 ngày kể từ khi ngừng xử lý, nhưng phải tuân thủ thời gian ngừng thuốc. ResearchGate

3) Ương cá bột → cá hương (3–5 g)

• Dụng cụ: hapas ươn nổi trong ao (Hình 3) hoặc bể.

• Mật độ ươn tham khảo:

  • Hapas: 1.000–2.000 cá/m² (thực hành FAO). FAOHome

  • Một số trại dùng 3.000–4.000 cá/m³ (hapas hình hộp), có thể cao hơn nếu thay nước, sục khí tốt. @WalshMedical

• Cho ăn: 35–40% đạm, 10–15% trọng lượng đàn/ngày lúc mới bơi, giảm dần còn 5–8% khi đạt 1–2 g; chia 4–6 bữa/ngày. (FAO khuyến nghị 4–5 bữa trong giai đoạn ươn). FAOHome

• Thời gian: ~3–4 tuần đạt 3–5 g.

4) Ương cá giống → cá rô phi hương lớn (15–30 g)

• Chuyển sang ao ươn 200–1.000 m² hoặc lồng/hapas lớn; mật độ 100–300 con/m² ao (tuỳ mức cho ăn/bón phân) hoặc 40–80 con/m³ lồng.

• Thức ăn 30–35% đạm; 3–5% trọng lượng đàn/ngày, 2–3 bữa.

• 3–4 tuần đạt 15–30 g, sẵn sàng thả nuôi thương phẩm.

5) Nuôi thương phẩm (grow-out) – Hình 4

Phương thức & mật độ tham khảo

• Ao bán-thâm canh: ~1–5 con/m² (tương đương 4.000–20.000 con/acre) cho đàn đực đơn tính; bón phân hợp lý + thức ăn viên nổi. cales.arizona.edu

• Lồng/bè: ~50–60 con/m³ là mức tối ưu phổ biến trong sông/hồ; hệ thâm canh có thể 75–100 con/m³ nếu sục khí, dòng chảy và quản lý tốt. ScienceDirectcabidigitallibrary.org

Thức ăn & tăng trưởng

• Đạm 28–32% (≥ 30% cho cỡ < 100 g).

• Khẩu phần: 3–5% (100–200 g), 2–3% (200–500 g), 1–1,5% (> 500 g), 2–3 bữa/ngày. (Điều chỉnh theo ăn thực tế & nhiệt độ nước.) FAOHome

• Thời gian nuôi: 3–5 tháng lên 600–800 g ở 27–30 °C; FCR tốt 1.4–1.8 (tuỳ thức ăn/quản lý). PMC

Quản lý nước & sức khoẻ

• Theo dõi DO sáng sớm; duy trì ≥ 5 mg/L (bổ sung quạt/sục khí khi cần). pH 6.5–8.5; nhiệt 25–29 °C. e-fas.org

• Thay nước định kỳ 10–20%/tuần (ao tĩnh), hút bùn mép ao.

• An toàn sinh học: lọc nước vào, khử trùng dụng cụ, hạn chế khách ra vào; giám sát bệnh TiLV và bệnh do vi khuẩn, giữ nhiệt & chất lượng nước ổn định để giảm rủi ro. FAOHome

6) Thu hoạch & xử lý sau thu

• Thu tỉa khi cá đạt cỡ thị trường sớm (giúp cá còn lại lớn nhanh), hoặc thu toàn bộ bằng lưới kéo/thoát cạn.

• Nhịn ăn 12–24 h trước thu; thao tác nhẹ, làm mát nhanh để giữ chất lượng thịt.

Kết luận

Nuôi cá rô phi đơn tính đực là hướng đi bền vững, phù hợp với cả quy mô hộ gia đình lẫn trang trại. Bằng việc áp dụng đúng kỹ thuật từ khâu chọn giống, xử lý hormone, ương dưỡng đến nuôi thương phẩm, người nuôi có thể rút ngắn thời gian nuôi, đạt năng suất cao và chất lượng cá đồng đều, dễ tiêu thụ. Nếu kết hợp với quản lý ao nuôi khoa học và nguồn thức ăn hợp lý, mô hình này không chỉ mang lại lợi nhuận kinh tế ổn định mà còn góp phần phát triển ngành thủy sản theo hướng an toàn và hiệu quả.